فایل PDF جلسه 95 حقوق مهندسی

خلاصه ای کوتاه از این جلسه آموزشی

• سوالات زیادی از جانب مهندسان در مورد سببیّت مطرح شده است، بنابراین در این جلسه به مباحث مهم مباشرت،سبب، معاونت، مشارکت، آمره بودن در وقوع حوادث ساختمانی و شرح انواع سبب خواهیم پرداخت، و در نهایت به این سوال پاسخ می دهیم که آیا مهندس ناظر سبب است یا خیر؟

مجرمین از حیث علیّت به پنج دسته تقسیم می شوند :

• مباشر
• سبب
• معاونت
• مشارکت
• آمره

در رابطه با تعریف مباشر و سبب مثال معروفی در دانشکده های حقوق زده می شود؛ شخصی در خیابان که محل عبور عموم است چاهی را برای انجام کاری می کند و فراموش می کند روی آن را بپوشاند، اگر در تاریکی شب ،کسی بدون اطلاع از وجود چاه در نزدیکی آن باشد و کس دیگری آگاهانه یا ناآگاهانه از وجود چاه، ایشان را هُل دهد و در درون چاه بیاندازد، به شخصی که دیگری را درون چاه انداخته ” مباشر “، و آن شخصی که چاه را کنده است ” سَبَب “ گویند، و اینکه آیا هُل دادن عمدی بوده یا غیر عمد، در محاکم قضایی بررسی می شود.بحث سببیّت پیچیده است، گاهی جای سبب و مباشر می تواند با اقامه دلایلی جا به جا شود. به عنوان مثال، سازنده ای مشغول خاکبرداری به عمق 2 متر است، سپر خاکی نیز به عرض 80 سانتیمتر وجود دارد، سازنده برای برداشتن سپر خاکی کارگری را به کار می گیرد و به او میگوید حتی اگر شخص یا اورگانی به این کار معترض شد به کار خود ادامه دهد. در حین کار، مالک ملک مجاور به برداشتن سپر خاکی هم جوار با ملک خود اعتراض می کند و طی درگیری بین او و کارگر، همسایه به قتل می رسد.در این حالت کارگر که همسایه را به قتل رسانده، مباشر است و سازنده ، سبب است. بعضی ها سازنده را علاوه بر سبب، آمره نیز میگویند زیرا او دستور این کار را به کارگر داده است. بعضی از حقوقدانان نیز فعل سازنده را اجتماع سبب و آمره میگویند، و از نظر بعضی فقط سبب است.

• مثال دیگری می زنیم؛ سازنده، کارگری را در گوبرداری پروژه ای به کار می گیرد و جهت برداشتن سپر خاکی از زیر پی پلاک مجاور، به او مزد می دهد. در حین انجام این کار، ساختمان پلاک مجاور، داخل گود ریزش می کند و چهار نفر از ساکنین ساختمان در این حادثه فوت می کنند(مانند گود یافت آباد). در این حالت صاحب کار “مباشر” و کارگر “سبب” است. در این مثال کارگر که باعث ریزش ساختمان شده است می تواند “سبب دور” باشد. در صورتیکه صاحب کار در جلسات هیئت کارشناسی یا دادگاه ، اگر اقامه دلیل کند، کارگر نیز ممکن است درصد ناچیزی (2الی3 درصد) تقصیر بگیرد. اما عرفاً و عموماً، اگر صاحب کار تقاضا و اقامه دلیلی مبنی بر اینکه این کارگر بدون هماهنگی سپر خاکی را برداشته است ؛ نکند، کارشناس ها درصد تقصیر به کارگر نمی دهند(معمولاً صاحب کارها ،خود مسئولیت حادثه را بر عهده میگیرند)

سَبَب هشت حالت دارد :

• سبب دور
• سبب نزدیک
• سبب مستقیم
• سبب غیر مستقیم
• سبب موجِده(ایجاد کننده)
• سبب موعِده(وعده داده شده، آماده کردن)
• سبب مُقَدَم
• سبب مؤخَر

برای شرح انواع سبب ها، مثالی مانند گود یافت آباد که در سال 1393 اتفاق افتاد را به عنوان شاخص در نظر گرفته و اجزای آن را در قالب سَبَب دسته بندی می کنیم. در گود یافت آباد که پلاک مجاور آن ریزش کرد و چهار نفر فوت شدند، مهندس ناظر تنها یک شروع به کار داده بود و نه تنها گزارشی مبنی بر عدم اجازه برداشتن سپر خاکی تا قبل از اجرای سازه نگهبان به شهرداری ارائه نکرده بود، بلکه در این راستا هیچگونه دستورکاری نیز به مالک نداده بود. بنابراین طبق نظریه قُضات، مرتکب ترک فعل شده بود. مهندس ناظر در این جُرم از حیث علیّت، سِمَت “سبب موعِده” داشت، یعنی شرایط وقوع حادثه را آماده کرده بود. در اینگونه موارد معمولاً به ناظر ده درصد تقصیر یا به عبارتی تأثیر میدهند.در گود یافت آباد ،اگر سپر خاکی به وسیله لودر در حین خاکبرداری برداشته می شد راننده لودر “سبب نزدیک” بود زیرا معمولاً و عرفاً آگاهی رانندگان لودر از اهمیت وجود سپر خاکی بیشتر از کارگران است. در این موارد حدوداً 5 تا 10 درصد ، تقصیر با راننده لودر خواهد بود.اما در صورتی که سپر خاکی به صورت دستی برداشته شود سِمَت کارگر “سَبَب دور” بوده که در صورت عدم اقامه دلیل توسط صاحب کار، مبنی بر اینکه کارگر را نیز جزو سبب ها بیاورند، کارگر تقصیری نمی گیرد. در این پروژه صاحب زمین قرارداد مشارکت را با سازنده ای که فاقد پروانه مجری ذیصلاح بود می بندد، همانطور که قبلاً نیز توضیح داده شد سازنده حق ندارد با کسی که فاقد صلاحیت است قرارداد مشارکت ببندد ؛ مگر اینکه تمهیداتی بکند. بنابراین صاحب زمین در سِمَت “سَبَب غیرمستقیم” قرار دارد و عرفاً در حدوده 10 الی 15 درصد از تقصیر را نیز صاحب زمین می گیرد.

• درحادثه گود یافت آباد طبق نظریه کارشناسی و رأی بدوی، شهرداری نیز سِمَت و علیّت داشت زیرا طبق آئین نامه اجرائی ماده 33 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان، فصل چهارم، ماده 10، شهرداری باید در پروانه ساختمانی نام مجری را قید می کرد و از داشتن مجری ذیصلاح مطمئن می شد. سِمَت او “اجتماع سَبَب نزدیک و سَبَب موجِده” است. معمولاً در این موارد حدود 15 درصد تقصیر یا تأثیر در وقوع حادثه، به شهرداری داده می شود. سمت سازمان نظام مهندسی نیز در این حادثه ، آن است که بر خلاف مبحث دوم مقررات ملی ساختمان ، ارجاع نظارت به مهندس ناظر زمانی صورت گرفته که از حضور مجری ذیصلاح اطلاع و اطمینان نداشته اند. سازمان باید قبل از معرفی ناظر، مالک را ملزم به معرفی مجری ذیصلاح می کرد. در اینجا نیز سازمان در سِمَت “سَبَب مسقیم یا سَبَب نزدیک” حدود 5 الی 10 درصد تقصیر می گیرد. همچنین ناظر باید یا قبل از امضای تأییدیه شروع به کار و یا در طی گزارشات مرحله ای مالک را ملزم به داشتن مجری ذیصلاح می کرد. در اینجا با شرح سببیّت در پرونده گود تهرانپارس یا گود خیابان پیروزی ،به توضیح ترکیبات سبب می پردازیم. در این پرونده نام مجری ذیصلاح در پروانه ساختمانی درج شده بود، بنابراین شهرداری، سازمان نظام مهندسی و صاحب زمین تقصیر نمی گیرند اما مهندسین مجری و ناظر، و سازنده هر سه تقصیر گرفتند. مجری در این کار، ترک فعل کرده بود با این تلقی، که مجری صوری است. در مبحث دوم مقررات ملی ساختمان ، فرض قانون گذار اینست که اجرای ساختمان بر عهده مجری است و یا اینکه اجرا توسط مجری ذیصلاح مدیریت میشود. اما مهندس مجری علیرغم قرارداد با سازنده، و همچنین با وجود ارائه برگه معرفی به شهرداری و بر عهده گرفتن این مسئولیت، ترک فعل کرده و موجب وقوع حادثه شده است، لذا سِمَت مجری در این حادثه ” اجتماع سَبِب مستقیم و سَبَب موجِده” است و معمولاً از 20 تا 50 درصد برای او تقصیر یا تأثیر در وقوع حادثه در نظر می گیرد (کارشناس در جایگاه مشورتی قراردارد و حق درصد بندی تقصیر را ندارد و صرفاً در خصوص درصد تأثیر عوامل مختلف در وقوع حادثه اظهار نظر می کند، بنابراین کارشناسان درصد تأثیر را مشخص میکنند و در نهایت قاضی درصد تقصیر را می دهد).

• تشخیص اینکه نوع سبب چگونه باشد از جمله کارهای پیچیده ایست که حتی در بین حقوقدانان نیز در این مورد اختلاف نظر و سردرگمی وجود دارد. بنابراین جهت ایجاد وحدت رویه در کانون کارشناسان دادگستری و حتی کارشناسان ماده 187 قوه قضائیه ،پیشنهاد می شود دوره های آموزشی سَبَبیّت و مباشرت برای آنان برگزار شود . با این توضیح که سبب یکی از عوامل وقوع جرم است، به شرح …

….