فایل PDF جلسه 81 حقوق مهندسی

خلاصه ای کوتاه از این جلسه آموزشی

در این جلسه بحث سنگین و پر محتوای سر قفلی را تشریح خواهیم کرد .جامعه مهندسین  هم باید در این خصوص اطلاعات کاملی داشته باشندچون در قراردادهای مشارکت در ساخت ممکن است با ساختمانی مواجه شوند که در طبقه همکفش چند باب مغازه و یا واحد تجاری وجود داشته باشد و شخص مهندس به عنوان سازنده یا مجری  ویا پیمانکار و یا مدیر پیمان یا حتی صاحب زمین ممکن است در پروژه ای شاغل باشد که با واحدهای تجاری سروکار داشته پس باید بداند که سرقفلی چیست و صاحب ملکیت به چه معناست؟ و به مباحث مربوط به آن آگاهی کامل داشته باشد . تعریف سر قفلی و مباحث مرتبط با آن خیلی گسترده است و شرح آن در یک  جلسه نمی گنجد و احتمالاً دو یا سه جلسه به طول می انجامد و بعد از آن به مسائل مربوط به قراردادهای مشارکت در ساخت پرداخته میشود .

برای فهم دقیق موضوع سرقفلی  ابتدا باید پیشینه و چگونگی پیدایش آن  را شرح دهیم . خود قانون سرقفلی مفاد چندانی ندارد و چند ماده قانونی وجود دارد که آن را توضیح داده است . دانستن شأن نزول این مواد قانونی ، مهم است. تا قبل از سال 1345 شمسی در کشور ایران موضوعی به نام سرقفلی وجود نداشت . هر کس که صاحب مغازه ای بود و سند رسمی منگوله دار داشت  بر اساس آن حق کاسبی داشته و خودش کاسبی می کرد و اگر این مغازه را اجاره میداد، مستاجر فقط مستاجر بود و حق دیگری نداشت . هر وقت مدت اجاره تمام می شد مالک طبق قانون موجر و مستأجر ( که شامل تجاری ها هم می شد ) میتوانست مستأجر را موظف به تخلیه مغازه نماید .تا این که در حدود سال 1341 برخی کسبه بازار تهران دچار مشکلاتی شدند بدینصورت که تعداد زیادی از این کسبه و مستأجرین بیش از 30 سال بود که در این مغازه ها در حال کاسبی بودند . مالک پیر این مغازه ها فوت کرده بود و فرزندان متوفی  وارث او شده بودند . این فرزندان که بعضاً برای تحصیل یا کار به خارج از کشور رفته و بازگشته بودند  به کمک وکیل و با شکایت به دادگاه توانستند مستاجرها را وادار به تخلیه مغازه ها نمایند و این  افراد بعد سالها کاسبی ، به نوعی آواره شدند . اینها دیگر جایی برای کسب و کار نداشتند لذا به این موضوع معترض شده و به مجلس شورای ملی وقت رفتند.  با این عنوان که کسی که سالهای طولانی در جایی کسب و کاری داشته ؛ بالاخره حقی دارد و صاحب مغازه نباید بدون ملاحظه این حق ، او را اخراج کند . از آنجا که این کاسب ها از حمایت برخی علما و بزرگان هم برخوردار بودند ؛پیگیر اصلاح قانون شدند تا حقی برای مستاجر مغازه تعریف شود و اینجا بود که مفهوم سرقفلی کم کم در مجلس شورای ملی وقت مطرح شد .

• این اعتراضات در روزنامه های سالهای 1341 تا 1343 هم منعکس شد . کسبه معترض در مجلس متحصّن شده و نمایندگان را فراخواندند و اظهار کردندکه عمر و جوانی خود را در این مغازه ها صرف کرده اند و مردم ،این مغازه ها را با نام و کسب و کار معتبر و طولانی ایشان در آن محله می شناسند و این کاسبها بودند که چراغ این مغازه را روشن نگه داشته و کسب و کار خوب مغازه ها، به خاطر فعالیت و مردم داری و ارائه جنس مرغوب توسط آنها بوده و این مغازه ها با نام این کاسبها شناخته میشود نه وراث مالکی که  فوت شده است . اما وراث بدون هیچ ملاحظه ای و هیچ حقی ( که البته در قانون هم چنین حقی تعریف نشده بود ) این کاسبها را مجبور به تخلیه مغازه هاکردند .همچنین  کاسبین اظهارداشتند که قادر نیستند در سن و سال  پیری ، مغازه دیگری اجاره نمایند در حالی که حق کاسبی در مغازه ها متعلق به آنان است . خواسته معترضان در مجلس مورد بررسی قانون گذاران قرار گرفت و پذیرفتند حقی برای این جور کسبه تعریف شود .این پژوهش برای فهم بهتر موضوع سرقفلی ، در10 سال پیش توسط آقای مهندس میررضوی با بررسی متن مذاکرات نمایندگان مجلس در سالهای 1341 تا 1344 در مرکز پژوهشهای مجلس انجام شد.  متاسفانه برخی وکلاء قانون را از بر دارند،  اما منشاء قانون سرقفلی را به خوبی نمی دانند . قبل از سال 1345 اصلاً  بحثی به نام سرقفلی وجود نداشت و بروز فشار و ضرر و ستم به برخی کسبه، باعث تعریف حق سرقفلی شد .مجلس شورای ملی وقت بعد از یکی دو سال بررسی ، قانون سرقفلی را تعریف نمود و تصویب کرد، که هر مغازه ای باید دارای سرقفلی باشد و الزاماً متعلق به کسی است که در آن کاسبی می کند . حق سرقفلی با حق کاسبی فرق دارد که بعداً تشریح خواهد شد . حق سرقفلی متعلق به کسی است که کلید و قفل مغازه را دارد و کاسبی میکند . این حق متعلق به صاحب مغازه نیست مگر این که خودش آنجا کاسبی کند .

هر کاسب با وجود این چهار شرط دارای حق سرقفلی است :

1- کلید و قفل مغازه در اختیار او باشد .

2- پشت پیشخوان و دخل مغازه باشد و کاسبی کند و حضورش محرز بوده و غیر واقعی نباشد .

3- نزد اهالی و کسبه محل ، به کاسب  معروف باشد .

4-  حتماً یک اجاره نامه با مالک مغازه داشته باشد و رضایت مالک مغازه محرز باشد .

اگر این 4 شرط در یک فرد کاسب باشد ؛ او صاحب سرقفلی است و اجازه کاسبی دارد . بعد از تصویب این قانون در سال 1345؛ هرکس در مغازه ای کاسبی می کرد عملاً صاحب سر قفلی هم شد . خیلی ها اصلاً مدرک سرقفلی نداشتند چون سرقفلی فقط با مدرک ثابت نمی شود  و صرفاً با فعل کاسبی  و وجود چهار شرط فوق الذکرمحرز میشود. البته لازم است در یک کاسبی ضوابط حق کسب و پیشه هم رعایت شود که بحثی جداگانه است . سرقفلی  صرفاً، فضای کسب و کار و  حق کسب و پیشه و یا  پروانه کسب و مدرک کاربری تجاری نیست و سرقفلی را نباید با اینها اشتباه گرفت و بحث این جلسه هم برای تبیین همین موضوع است .

• برای فهم بهتر سرقفلی میتوان از کاسبهایی که در دهه40 ، صاحب سرقفلی شدند پژوهش کرد . مثلا …

….