فایل PDF جلسه 143 حقوق مهندسی

خلاصه ای کوتاه از این جلسه آموزشی

همانطور که وعده داده بودیم موضوع بحث این جلسه در خصوص شرح آثار حقوقی و کیفری و انتظامی برگه های استحکام برای مهندسین ناظر سازه در بافتهای فرسوده و قدیمی و بحث تعویض ناظر می باشد.اما قبل از شروع بحث فوق لازم است تا در خصوص دلایل و فلسفه پیدایش سازمان نظام مهندسی ساختمان در ایران توضیحاتی داده شود. قبل از تصویب قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان در سال 1374 در مجلس شورای اسلامی ، بحث نظارت طبق تبصره 7 ماده 100 قانون شهرداری ها وجود داشت.همانطور که می دانید قانون شهرداری ها در سال 1328 به تصویب مجلس شورای ملی رسیده است و مهندسین ناظر از طرف شهرداری ها معرفی می شدند و حق امضای مهندسان از سالهای 1360 به بعد با پروانه های اشتغال که به پروانه سفید موسوم بود، رایج شد. اما لازم است مطابق مستندات بدانید که تا قبل از دهه60 یعنی از دهه30 تا آخر دهه50؛ ساختمانها در تهران یا مناطق دیگر ایران؛ چگونه پایانکار می گرفتند؟ در این دهه ها مردم برای ساخت ساختمان؛ از شهرداری جواز می گرفتند و هر جور که دوست داشتند و به صورت دیمی و خارج از قوانین اقدام به ساخت می کردند و بعد از اتمام کار، توسط شهرداری یک بازدید تلویحی انجام می شد و ساختمان پایانکار می گرفت و کنتور آب و برق هم از ادارات ذیربط می گرفتند و آن موقع به طور کامل تهران گازکشی نشده بود و فقط معدود مناطقی مانند منطقه امیر آبادشمالی گاز داشت و لوله کشی گاز شده بود. پایانکارساختمانها را شهرداری ها می دادند و ساختمانها به شکل امروزی مهندس ناظر نداشت و فقط مامور شهرداری که به صورت متفرقه هم انتخاب می شدند برای بازدید به ساختمان سرکشی می کردند و گزارشات مختصری هم می دادند.درآن زمان ساختمانها به صورت بنایی و با دیوار های باربر35سانتیمتری و سقف طاق ضربی و فونداسیون شفته آهک اجرا می شد که همه این عملیاتها توسط شهرداری تائید میشد. در همان زمان هم در حین اجرای ساختمان و در حین بهره برداری، اتفاقاتی می افتاد که  عمده مسئولیت آن طبق قوانین اداره کار و شهرداریها ، به گردن شهرداری می افتاد و این موضوع برای شهرداری ها بار حقوقی و مالی سنگینی را به همراه داشت.

در دهه 40 و دهه 50 ؛ مواقعی که در ساختمان اتفاق و حادثه ای روی می داد ، بازرس اداره کار و بعضاً کارشناس رسمی دادگستری برای پیگیری علت حادثه، از ساختمان بازدید می کردند.

همانگونه که مستحضرید آئین نامه ها و قوانین کار کشور ما قدیمی ومربوط به قبل از انقلاب می باشد و در هر حادثه ای که اتفاق می افتاد کارفرما و سازنده و پیمانکاران تقصیر می گرفتند.بعد از بازدید از ساختمان اگر مشاهده می گردید که مامورین شهرداری در خصوص عدم رعایت نکات ایمنی گزارشی به بازرسی اداره کار نداده اند ، شهرداری ها گاهاً با درصد های تقصیر سنگینی روبرو بودند که این موضوع برای شهرداری ها بسیار سنگین تمام میشد. حتی پرونده هایی وجود دارد که ساختمانهایی در حین بهره برداری دچار ریزش شدند و بعد از پیگیری ساکنان، شهرداری ها درصد تقصیر گرفتند. با توجه به این رویه پرونده های شهرداری ها و درگیری های مربوط به این قضایا در دهه 30 و 40 بسیار زیاد شده و تاوان سنگینی دراین خصوص دادند.بنابراین مجلس شورای ملی وقت، قانونی را تصویب کردتا دادگاهی ایجاد شود تحت عنوان دادگاه ویژه شهرداری ها.در سال 1359 شهرداری ها با توجه به مشکلاتی که برایشان پیش آمده بود، پیشنهاداتی از طرف شهرداری به وزارت مسکن و شهرسازی وقت داده شد مبنی بر اینکه با توجه به کمبود نیروی تحصیل کرده در رشته عمران و معماری در شهرداری ها، تصمیمی اتخاذ گردد، مبنی بر اینکه به کلیه فارغ التحصیلان رشته های معماری و عمران پروانه اشتغال بکار که به پروانه سفید معروف بود داده شود، تا نظارت بر ساختمانها را برعهده بگیرند و در آن زمان برای گرفتن پروانه سفید نیازی به امتحان دادن و قبول شدن در آزمون نبود.ضمناً قانونی وجود نداشت که در صورت بروز هر گونه حادثه در ساختمان ناظرین درصد تقصیر بگیرند و باز کارفرما و پیمانکاران و سازنده ها محکوم می شدند.البته گاهی به استناد تبصره 7 ماده 100 قانون شهرداری ها که اسم مهندس ناظر در آن قید شده است بازرسین اداره کار، ناظرین را گاهاً محکوم کرده و درصد تقصیری به آنها می دادند. از سال 1361 به بعد برگه هایی برای مهندسینی که پروانه سفید داشتند؛ در شهرداری ها ابداع شد، تحت عنوان برگه های نظارت؛ که آنرا سفید امضا میکردندو به دست مالکین میدادند و شهرداری ها این شایعه را؛ راه  انداخته بودند که با امضای این برگه ها ناظرین مسئولیت نخواهند داشت و فقط باید پول امضای خود را بگیرند.

• در سالهای 1366 به بعد که مهندسان تعدادی از دانشگاه ها فارغ التحصیل شده بودند با مراجعه به شهرداری های مناطق تهران، اقدام به گرفتن برگه های نظارت (کوپن) کرده و بدون اینکه نسبت به آثار و تبعات حقوقی آن اطلاعی داشته باشند حداقل هفته ای 10 برگه امضاء می کردند. البته امضای این برگه ها سالها بعد آثار حقوقی خود را نشان داد و بر اثر حوادثی از جمله نشست ساختمان، تعدادی از مهندسان تاوان سنگینی را دادند.

 بعد از آن مسئولیت های سنگینی که بر گردن شهرداری ها می  افتاد در سالهای 72-1371 شهردار وقت تهران و مسئولین شهرداری تصمیم گرفتند که بار مسئولیت شهرداری را کم کنند و بدین صورت طرح پیدایش سازمان نظام مهندسی ساختمان شکل گرفت.

اگر اسناد پیدایش سازمان نظام مهندسی ساختمان را بررسی بفرمائید خواهید دید که پیشنهاد اصلی طرح تشکیل سازمان نظام مهندسی توسط شهرداری به وزارت کشور داده شده است.

وزارت کشور هم در آن زمان این پیشنهاد را به وزارت مسکن و شهرداری ارائه داد و بدین ترتیب سازمان نظام مهندسی ساختمان تشکیل گردید. به همین خاطر است موقعی که طرحی در سازمان نظام مهندسی ساختمان ارائه می گردد، دو وزارتخانه راه و شهرسازی و وزارت کشور باید این طرح را تصویب نمایند.شهرداری ها به دلیل زخم های فراوانی که از ناحیه حوادث در حین ساخت و حوادث بعد از بهره برداری خوردند و پرونده های زیادی که در محاکم قضایی برایشان تشکیل شد؛ طبیعی بود که بخواهند خود را به طریقی از زیر بار این مسئولیت ها نجات دهند و طرح پیدایش سازمان نظام مهندسی را به وزارت کشور ارائه دهند. شهرداری ها آنقدر پرونده در محاکم قضایی داشتند که قوه قضائیه همانطور که قبلاً گفتیم برای شهرداری دادگاهی جدا تشکیل داده بود.تشکیل سازمان نظام مهندسی ساختمان خبر خوبی برای شهرداری ها بود زیرا با تشکیل آن، مسئولیت شهرداری ها کاملاً به گردن سازمان نظام مهندسی می افتاد.متاسفانه مهندسین هم بعد از گرفتن پروانه اشتغال بکار مهندسی، به دلیل اینکه شهرداری به آنها میگفت که شما هیچ مسئولیتی ندارید به کارهای تحت نظارتشان سرکشی و نظارت مستمر نمی کردند که این طرز تفکر عامل تشکیل پرونده های زیادی برای مهندسان در محاکم قضایی شد.

• بعد از سال 1374 که نظام مهندسی تشکیل گردید و بعد از مدتی کارها روی روال عادی افتاد شهرداری ها احساس آرامش خاطر کردند.پروانه های ساختمانی و پایانکار های جدیدی که صادر می شد مسئولیتش با مهندسین ناظر بود مگر اینکه مهندس ناظر به شهرداری گزارش میداد.البته ناظرینی که گزارش می دادند محدود بودند و اکثر ناظرین همان تفکرات اشتباه پروانه سفید و عدم مسئولیتشان را که تصور می کردند؛ را داشتند، در حالی که خبر نداشتند قوانین وضع شده نظام مهندسی بسیار سخت گیرانه بود و در صورت بروز هر گونه مشکلی در ساختمان؛ ناظرینی که گزارش نداده بودند، باید تاوان سنگینی می دادند.حال در اینجا مشکلی وجود داشت و شهرداری ها نگران پایانکارهای گذشته بودند که توسط شهرداری و با مسئولیت شهرداری در  دهه 40 و50 صادر شده بود و گاهاً به خاطر مشکلات اجرایی و حوادث در حین بهره برداری، باز هم پای شهرداری را به محاکم قضایی باز می کرد. بنابراین با تشکیل اتاق فکر در شهرداری به این نتیجه رسیدند و تصمیم گرفتند که کلیه پایانکارهای قبل ازسال 1349 را باطل اعلام کنند و باید مجدد مالکین به دنبال پایانکارجدید باشند و یکی از شرایط دادن پایانکار جدید این بود که یک مهندس ساختمان که دارای پروانه محاسبه و نظارت میباشد، باید استحکام این ساختمان را تائید کند و این بخشنامه به سراسر کشور ابلاغ گردید.بنابراین هر کس که ساختمان قدیمی مربوط به دهه 40 داشت قبل از فروش باید برگه استحکام بنا از مهندس عمران می گرفت. بنابراین در شهرداری ها مالک را به اطراف شهرداری ها؛ برای خرید!!!! برگه استحکام بنا راهنمایی می کردند. مالک هم به دفاتر مراجعه می کرد و برگه استحکام بنای، گواهی امضا شده یک مهندسی که برگه استحکام بنا را سفید امضاء شده، تحویل دفتر دلالی داده بود و حتی یک بار هم برای بازدید ملک به آنجا مراجعه نکرده بود را میخرید. این موضوع آثار حقوقی وحشتناکی برای مهندس ناظر بیچاره به بار می آورد.در داخل برگه های استحکام نوشته شده؛ برگه تعهد نظارت و تائید استحکام؛ که اکثر مهندسانی که آن را سفید امضاء میکردند از آثار حقوقی آن اطلاعی نداشتند.

وقتی مهندسی برگه استحکام امضاء میکند مسئولیت 100% آن را برعهده می گیرد.

• پس لازم است مهندسین قبل از امضای برگه استحکام بنا کلمه تائید استحکام را پاک کرده و یا خط بزنند و بنویسند برگه تعهد نظارت و استحکام. مهندس ناظر این اختیار را دارد وقتی برگه استحکام بنا امضاء میکند به شهرداری …

….